Początki
Ziemia luborzycka jest bogata w ślady różnych prehistorycznych kultur, a także dużą ilość rzeczy pochodzenia rzymskiego, które przywędrowały tutaj wraz z kupcami znad basenu Morza Śródziemnego czy też z ludami, które handlowały lub napadały na osady rzymskie w granicach imperium.
Wieki średnie
Od XII wieku znane są pierwsze osady wiejskie, a masowa akcja kolonizacji na prawie niemieckim, a więc fundowania wsi należących do rycerstwa lub kościoła, nastąpiła w XIV wieku. Wcześniej jednak, ok. 1222 r. została erygowana parafia pw. Podwyższenia Krzyża Św. w Luborzycy, a jej fundatorem był biskup krakowski Iwo Odrowąż. W tym samym roku powstaje z jego inicjatywy klasztor i kościół cystersów w Mogile pod tym samym wezwaniem. Dla biskupa Iwona Odrowąża duże znaczenie miało odnalezienie, podwyższenie, a co z tym się wiąże, adoracja Krzyża Pańskiego, dlatego tyle jego fundacji nosiło takie wezwanie. Pierwszy, drewniany kościół uległ zniszczeniu podczas najazdów mongolskich, a jego skarby, w tym srebrny krzyż, dar od biskupa Iwona zostały zrabowane przez najeźdźców. Parafia, która powstała w Luborzycy była bardzo rozległa (aż 12 dużych wsi), ale równocześnie bardzo zasobnych. W 1401 roku biskup krakowski Piotr Wysz nadał dla nowo odtworzonego Uniwersytetu Krakowskiego pięć beneficjów kościelnych, aby zagwarantować podstawę finansową do działania uczelni. Wśród przekazanych znalazła się parafia w Luborzycy, która stała się jako beneficjum podstawą dochodów dla profesorów Wydziału Teologicznego. Od 1422 r. kościół w Luborzycy został przekazany na uposażenie profesorów Wydziału Prawa i tak zostało aż do 1825 r. W 1433 r. następuje poświęcenie gotyckiej, nowowybudwanej świątyni, której bryła góruje nad okolicą do dnia dzisiejszego.
Nowożytność
W trakcie istnienia I Rzeczpospolitej parafia się rozrastała pod względem gospodarczym, demograficznym. W ramach rozwoju powstaje szkoła parafialna, a z początkiem XVII wieku kościół został ozdobiony barokowym ołtarzem- w prezbiterium zostały wymalowane freski obrazujące Mękę Pańską. Podczas Potopu Szwedzkiego świątynia została dwukrotnie splądrowana przez wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie. W 1786 r. mieszkańcy ziemi luborzyckiej doświadczyli trzęsienia ziemi, które uszkodziło również kościół parafialny.
XIX wiek
W latach 1795-1809 parafia należała do Cesarstwa Austriackiego, do końca Kongresu Wiedeńskiego stanowiła część Księstwa Warszawskiego. Następnie przypadła na prawie sto lat Cesarstwu Rosyjskiemu, a to skutkowało przekazaniem tej parafii i innych nadgranicznych, do diecezji kieleckiej. W trakcie tego stulecia, obok zrywów narodowych, w których wzięli udział także mieszkańcy ziemi luborzyckiej, nastąpił remont kościoła, budowa nowego ogrodzenia i dzwonnicy, czy też powstanie nowego cmentarza parafialnego położonego ok. 0,5 km od świątyni. Wielka Wojna (1914-1918) pozostawiła po sobie trwały ślad w postaci licznych cmentarzy wojennych żołnierzy austriackich, węgierskich i rosyjskich. Nie obyło się również bez ofiar wśród ludności cywilnej i strat materialnych, powstałych w wyniku walk podczas bitwy o Kraków w listopadzie i grudniu 1914 r. Przez cały okres wojny parafia znajdowała się pod władzą okupacyjnej administracji austriackiej.
Czasy najnowsze
Wraz z odzyskaniem niepodległości parafia luborzycka znalazła się znów pod jurysdykcją arcybiskupa krakowskiego, Adama Sapiehy. Podczas II wojny światowej mieszkańcy ziemi luborzyckiej pomagali wysiedleńcom z Wielkopolski, Pomorza i ziemi łódzkiej. Wspierano naukowców z Krakowa i ich rodziny, a także ukrywano Żydów. W każdej wsi zorganizowane zostały struktury konspiracji zbrojnej (ZWZ-AK i BCh) oraz politycznej, głównie ludowej. 3 lipca 1943 r. w akcji pacyfikacyjnej Niemcy dokonali egzekucji 20 osób zamieszkujących w Luborzycy, Wilkowie, Marszowicach i Woli Luborzyckiej. Wszyscy zostali pochowani na tutejszym cmentarzu parafialnym. Armia Czerwona wkroczyła na te tereny 16 stycznia 1945 r. W wyniku przejęcia władzy przez komunistów przeprowadzono tzw. reformę rolną, która doprowadziła do wysiedlenia właścicieli okolicznych dworów, pozbawiając kościół wsparcia dotychczasowych kolatorów. Po śmierci ks. proboszcza Józefa Nowobilskiego w lutym 1989 r. proboszczem został legendarny kapelan NSZZ “Solidarność” HiL w Krakowie, ks. Kazimierz Jancarz, który rozpoczął dynamiczną modernizację plebanii. Z jego inicjatywy powstało kilka dzieł, spośród których do dnia dzisiejszego istnieje Rodzina Kolpinga.
