Skip to main content

HISTORIA PARAFII

Kalendarium

Bp Iwo Odrowąż zakłada kościół na wzgórzu.

Kościół w Luborzycy należy do grupy kościołów ufundowanych w tym rejonie w latach 20. XIII w. przez krakowskiego biskupa Iwo Odrowąża (m.in. Wawrzeńczyce, Daleszyce). 1222 to przybliżona data - wzmiankowana w zachowanych dokumentach kurialnych z XVI w. i później.

Mongołowie palą i rabują kościół

Zdarzenie nie znajdujące potwierdzenia w zachowanych źródłach. Według podania wśród zrabowanych przedmiotów miał znaleźć się srebrny pacyfikał ufundowany przez księcia Leszka Białego.

Pierwsza pisemna wzmianka o parafii

Probostwo sprawuje ksiądz Jan, parafia Luborzyca przynależy do dekanatu Pleszów.

Spory o probostwa w parafii

Probostwo obsadzane przez wysokiej rangi dostojników kościelnych. Spory o stanowisko niejednokrotnie rozstrzygał sąd kurii rzymskiej. W tym okresie przez pewien czas probostwo parafii przypisane było kard. Cosimo Gentile de’Miglioratiemu - późniejszemu papieżowi Innocentemu VII.

Wizyty Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły w Luborzycy

Wzmianka o zatrzymaniu się królowej na nocleg w tutejszym dworze biskupim 2 grudnia 1393 (brak informacji o jego lokalizacji; prawdopodobnie okolice dzisiejszego dworu w Baranówce).

Akt nadania beneficjum z parafii Luborzyca Akademii Krakowskiej (Wydział Teologiczny)

Beneficjum nadano Wydziałowi Teologicznemu powołanemu w ramach odnowionego uniwersytetu.

Bp Piotr Wysz potwierdza nadanie beneficjum

W wyniku tej decyzji kościół w Luborzycy zostaje związany na lata z Wszechnicą Krakowską (do 1826 roku). Odtąd proboszczami parafii zostają profesorowie krakowskiego uniwersytetu.

Bulla papieża Marcina V

Dekret potwierdzający, iż proboszczami parafii mogą być doktorzy obojga praw lub licencjat Colegium Iuridicum. Przejście beneficjum z Wydziału Teologicznego na rzecz Wydziału Prawa.

Proboszczem zostaje Mikołaj Hinczowic

Rektor Uniwersytetu Krakowskiego, kanonik krakowski, podskarbi koronny. Rozpoczyna i współfinansuje budowę zachowanego do dziś murowanego, gotyckiego kościoła (wzniesionego na miejscu dawnej świątyni ufundowanej przez bpa Iwona Odrowąża).

Konsekracja kościoła w Luborzycy

Poświęcenie trzech ołtarzy, w tym głównego pw. Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego. Dokumenty wzmiankują datę poświęcenie kościoła w „wigilię św. Bartłomieja” tj. 23 sierpnia (kalendarz gregoriański).

Wzmożone inwestycje na luborzyckiej parafii

Wydatki kurii krakowskiej na remont kościoła, budowę drewnianej dzwonnicy oraz szkoły (obie niezachowane).

Początki szkolnictwa parafialnego w Luborzycy

Kazania ks. Piotra Skargi w Luborzycy

Proboszczem zostaje Mikołaj Dobrocieski

W trakcie jego kadencji kościół zyskuje gotycką monstrancję, romański kielich (zachowane do dziś). W porozumieniu z biskupem Bernardem Maciejowskim zakłada szpital dla ubogich. Wdraża postanowienia soboru trydenckiego.

Inwentarz wyposażenia kościoła w Luborzycy

Pierwszy z zachowanych dokumentów dot. wyposażenia. Uwzględnia ołowianą chrzcielnicę (jej kamienna podstawa do lat 20. XXI w. stała w parku otaczającym kościół), krucyfiks w łuku tęczowym (pamiętający czasy konsekracji kościoła).

Kult św. Jana Kantego

Proboszcz parafii Jan uczestniczy w procesie beatyfikacyjnym Jana Kantego. Późniejsze dokumenty inwentarskie wzmiankują istnienie kaplicy pw. św. Jana Kantego oraz relikwie świętego w inwentarzu.

Zawiązanie się „Bractwa Różańcowego”

Zrzeszenie parafian zajmujące się działalnością religijną i charytatywną. Powstałe na fali posoborowych ruchów odnowy religijnej; powołane decyzją bpa Maciejowskiego oraz luborzyckiego proboszcza, profesora Akademii Krakowskiej - Tomasza Eustachego Świniarskiego. Spośród członków bractwa zachowały się następujące nazwiska: Jan Kotulecki, Wojciech Trębecki i Wojciech Olszewski.

Fundacja obrazu Matki Bożej Śnieżnej

Obraz ufundowany i otaczany czcią przez Bractwo Różańcowe. Jest to prawdopodobnie jeden z najstarszych zachowanych w Polsce wizerunków MB Śnieżnej.

Wzmianka o polichromii prezbiterium

W opisie wizytacji Jerzego Foxa odnotowano świeżo malowane wnętrze prezbiterium z przedstawieniami figuralnymi w formie kwadratowych obrazów wokoło (odsłonięte w XXI w. fragmenty zbieżne z ww. opisem).

Parafię obejmuje Wojciech Łańcucki

Proboszczem zostaje ks. Wojciech Łańcucki, dziekan Wydziału Prawa, członek grup konspiracyjnych przeciwnych szwedzkiej okupacji Krakowa. Podczas swojej kadencji w Luborzycy rozwija Bractwo Różańcowe, zleca wykonanie szaty dla obrazu MB Rożańcowej. W testamencie zapisuje fundusze dla kościoła i szpitala w Luborzycy.

Potop szwedzki: rabunek i spalenie kościoła

W trakcie działań wojennych kościół został splądrowany i podpalony, a parafia obciążona daniną na rzecz wojsk szwedzkich (została zniesiona przez księcia Siedmiogrodzkiego Jana Bethlena w 1657).

Kolejne splądrowanie kościoła

Po bitwie pod Kliszowem wojska szwedzkie pustoszą kościół.

Epidemia wyludnia okolicę

Z 1627 mieszkańców przy życiu pozostaje zaledwie 16. Z tej oraz późniejszych XIX w. epidemii zachowały się cmentarze tzw. „cholerki” w miejscowościach: Luborzyca (Piotrowiec), Skrzeszowice(Zalipie), Baranówka(Firlejów). Rok później Jan Żołdani i Anna z Wiśniowieckich - dzierżawcy dóbr luborzyckich składają w kościele wotum za ocalenie od „morowego powietrza” - lampę wartości 500 dukatów.

Wizytacja bpa Michała Kunickiego

Zachowane dokumenty z wizytacji (28 stycznia) opisują inwentarz i parafię.

Parafię obejmuje Wojciech Antoni Miciński

Rektor Akademii Krakowskiej, profesor prawa, kanonik katedry wawelskiej. W trakcie swojej posługi odbudował kościoły w Luborzycy. Za jego kadencji dokonano przebudowy dachu, fasady zachodniej (1742). Prawdopodobnie również wtedy wzniesiono aneks wschodni przy prezbiterium z kaplicą tzw. „Ogrójcem”.

Andrzej Lipiewicz zleca budowę ołtarza

Proboszcz Andrzej Lipiewicz zleca budowę nowego ołtarza głównego, który zachował się do dziś. Do połowy XX wieku na scenę ukrzyżowania obok krucyfiksu składały się 4 figury: Maryi, św. Jana, św. Longina (niezachowana), św. Marii Magdaleny (niezachowana).

Wizytacja bpa Poniatowskiego

Zachował się obszerny protokół opisujący historię i wyposażenie kościoła oraz opis dóbr kościelnych.

List Hugona Kołłątaja do proboszcza

Hugo Kołłątaj kieruje list do proboszcza Jana Kantego Toryaniego, w którym wyraża troskę o losy szkoły w Luborzycy.

Trzęsienia ziemi

20 lutego oraz 3 grudnia w małopolsce nastąpiły trzęsienia ziemi. Jedno z nich nawiedziło Luborzycę o godz. 17, powodując pęknięcia w partii wschodniej prezbiterium.

Insurekcja Kościuszkowska

2 kwietnia w Luborzycy obozuje Tadeusz Kościuszko ze sztabem i wojskiem. Miejscowość stanowi punkt zbiorczy dla regularnego wojska znajdujących się koło Krakowa. Połączone siły dały ok. 4 tys. żołnierzy i 12 dział, z których jedną dywizję przydzielono gen. Madalińskiemu, drugą gen. Zajączkowi. Nazajutrz, po przeglądzie korpusu, wyruszono do Koniuszy k. Proszowic (dalej do Racławic).

III rozbiór Polski

Parafia w całości zostaje włączona do zaboru austriackiego.

Podział parafii pomiędzy dwa zabory

W latach 1809-1815 parafia w całości należy do Księstwa Warszawskiego. W wyniku ustaleń Kongresu Wiedeńskiego okolice Luborzycy zostają podzielone pomiędzy Rosję i Austrię. Granica przebiega wzdłuż tzw. traktu proszowskiego. Tereny na południe (Karniów, Kocmyrzów, Głęboka) trafiają pod jurysdykcję austriacką, tereny na północ od trasy (Luborzyca, Łuczyce, Goszyce) do Królestwa Polskiego.

Wyjątek zapisany w traktacie wiedeńskim stanowi parafia Luborzyca. Nadzór nad kościołem i parafią (leżącą na terytorium Rosji) do 1826 r. sprawuje Uniwersytet Krakowski i kościół krakowski.

Współczesne administracyjne granice miejscowości w znacznym stopniu pokrywają się z dawną granicą Austrii i Rosji. Przejście graniczne tzw. „kordon” znajdowało się w przysiółku „Baran” na granicy Luborzycy z Kocmyrzowem, w pobliżu miejsca, gdzie dziś znajduje się budynek Urzędu Gminy.

Fundacja cmentarza na gruntach kościelnych

Ustawa władz austriackich zakazuje grzebania zmarłych w otoczeniu kościoła. W wyniku tego na gruntach parafialnych zostaje założony cmentarz (istnieje do dziś).

Rozpad związku Luborzycy z Uniwersytetem Krakowskim

W wyniku austriackiej reformy Akademii Krakowskiej oraz korekty granicy austriacko-rosyjskiej (1822) stanowisko proboszcza w Luborzycy przestaje być obsadzane profesorami krakowskiej uczelni, a parafia przechodzi pod zarząd diecezji kieleckiej. Decyzję tę przypieczętowała śmierć ostatniego proboszcza z nadania Uniwersytetu Jagiellońskiego - ks. Jana Szumerskiego. Rok 1826 kończy de facto czterowiekowy związek Luborzycy z Akademią Krakowską.

Powstanie listopadowe

Wzmianka o wysłaniu do rannych powstańców alb, komeż, ręczników i obrusów.

„Ruchawka Mazarakiego” i powstanie krakowskie

Właściciel dóbr ziemskich Luborzycy - Ludwik Mazaraki organizuje powstanie w okręgu miechowskim. Tworzy oddziały „krakusów”. Rozbija patrol wojsk rosyjskich w Proszowicach. Wygłasza manifest w Luborzycy, Zielonej. Po fiasku powstania przekracza z oddziałem granicę i bierze udział w powstaniu krakowskim.

Pożar kościoła

2 czerwca o godz. 16:00 od uderzenia pioruna zapala się dach kościoła. Prowizoryczne pokrycie i brak administracyjnych decyzji oraz środków na remont skutkuje znacznymi uszkodzeniami struktury obiektu. Ostatecznie remont udaje się wykonać 6 lat później.

Plebanem zostaje ks. Walenty Patkowski

Proboszcz realizuje szereg inwestycji. Uzyskuje zgodę władz carskich na remont kościoła. Wznosi kruchtę południową, zachodnią oraz dzwonnicę.

Powstanie styczniowe

W powstaniu udział biorą mieszkańcy Luborzycy (m.in. Józef Jedynak). Pobliską granicę przekraczają oddziały ochotników z Galicji (potyczka grupy powstańców z pogranicznikami w pobliskich Maciejowicach). W nieodległej Goszczy obozuje Marian Langiewicz z oddziałem (w tym m.in. Anna Henryka Pustowójtówna ps. Michał Smok).

Powstanie parafialnej orkiestry

Grupa (obecnie Orkiestra Dętą „Kosynierzy”) powstała w 1887 r. z inicjatywy ks. Walenty Patkowski – pleban luborzycki w latach 1862-1908. Ksiądz powołał komitet założycielski w 1885 r. W jego skład weszli Wawrzyniec Korcala, Antoni i Józef Kułagowie z Luborzycy oraz Józef Kułaga z Marszowic.

Inwestycje na rzecz cmentarza parafialnego

Za probostwa ks. Antoniego Wojciechowskiego wybudowano przykościelną kaplicę zmarłych. Na cmentarzu parafialnym rodzina Kleszczyńskich ze Skrzeszowic funduje murowane ogrodzenie. Inwestycji towarzyszy budowa rodzinnego grobowca autorstwa wybitnego architekta Franciszka Mączyńskiego (autor m.in. Domu „pod Globusem”).

„Siódemka Beliny” w Goszycach

W nocy 2 sierpnia przez przejście graniczne w Kocmyrzowie przeniknęła na teren Imperium Rosyjskiego siedmioosoba grupa zwiadowcza pod dowództwem W. Beliny-Prażmowskiego. Akcja ta poprzedziła wymarsz 1. Kompanii Kadrowej z Krakowa (6 sierpnia).

I wojna światowa: Bitwa o Kraków

Pierwsza bitwa o Kraków stoczona w dniach 16-25 listopada 1914 (w ramach frontu wschodniego I wojny światowej) pomiędzy wojskami austro-węgierskimi a rosyjskimi. W walce o Twierdzę „Kraków” udział wzięło ok. 400 tys. żołnierzy. Mimo bardzo zaciętych walk toczonych w pasie (...)-Goszcza-Marszowice-Wilków-Goszyce-Skrzeszowice-Łososkowice-Zielona-Pietrzejowice-(...) i pomimo śmierci ok. 70 tys. osób, bitwa nie przyniosła rozstrzygnięcia. Śladem tamtych wydarzeń są lokalne mogiły wojenne.

Odzyskanie przez Polskę niepodległości

Gmina Luborzyca staje się częścią powiatu miechowskiego (województwo krakowskie).

Powrót parafii Luborzyca do diecezji krakowskiej

Parafia zostaje włączona do diecezji krakowskiej, dekanat Mogiła i staje się ośrodkiem wzmożonej działalności społecznej: Rada Parafialna A.K.(na czele z prezesem M. Żywotem), Akcja Charytatywna przy R.P.A.K., Katolickie Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich - 47 kobiet (w zarządzie pp. Tochowiczowa, Natkańcowa, Zębalowa), Koło Żywego Różańca, 4 grupy przy Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej. Wg źródeł aktywność w parafii podejmuje ok. 500 osób (dane z 1934 r.)

Badania kościoła i zabytków przeprowadzają prof. A. Bochnak i J. Pagaczewski Powstaje pierwsza naukowa publikacja o zabytkach kościoła w Luborzycy „Zabytki przemysłu artystycznego w kościele w Luborzycy” (1925).

Śmierć ks. Wojciechowskiego. Parafię przejmuje ks. Franciszek Kwiecień

Za jego kadencji zakończono budowę murowanego ogrodzenia kościoła oraz domu ludowego tzw. „Katolik” (niezachowany).

Ks. Wincenty Piątkiewicz przejmuje parafię

Wybuch II wojny światowej

Podczas okupacji polscy i żydowscy obywatele podlegają represjom. Wielu z nich, w tym lokalni działacze społeczni (m.in. przewodniczący Rady Parafialnej Mieczysław Żywot) ginie w obozach koncentracyjnych i publicznych egzekucjach. Na terenie parafii działają struktury konspiracyjne ZWZ-AK i BCh. W kościele ks. Wincenty Piątkiewicz udziela chrztu dwojgu Żydów (Wandzie i Leopoldowi Glücksmanom). W pobliskich dworach i zagrodach schronienie znajduje inteligencja i naukowcy m.in.: Cz. Miłosz, W. Tatarkiewicz, S. Szuman, W. Willman-Grabowska. Przeprowadzane są tajne komplety m.in. „wykłady luborzyckie” profesorów UJ.

Pacyfikacja wsi

Niemiecka akcja pacyfikacyjna 3 lipca 1943 r., w trakcie której zginęło 20 mieszkańców Marszowic, Wilkowa, Woli Luborzyckiej i Wysiołka Luborzyckiego.

Katastrofa samolotu SAAF „Liberator”

W nocy 16/17 sierpnia na polach sąsiadujących z cmentarzem rozbił się samolot Południowoafrykańskich Sił Powietrznych (SAAF) niosący pomoc dla powstańców warszawskich. Maszyna wystartowała z bazy wojskowej w Brindisi i została zestrzelona nad Luborzycą. Cała załoga zginęła.

Armia Czerwona wkracza do Luborzycy

Nad ranem 18 stycznia do Luborzycy wkraczają wojska sowieckie. Na początku marca w zajętym przez komisję parcelacyjną dworze odbywa się „wielki wiec” PPR.

Montaż nowych witraży

W oknach zainstalowano witraże figuralne, wykonane w krakowskiej firmie Żeleńskich.

Wizytacja ks. bpa Karola Wojtyły

Ks. Józef Nowobilski przejmuje parafię

Ks. Kazimierz Jancarz obejmuje parafię

Kapelan „Solidarności” przeprowadza znaczne inwestycje na parafii. Tworzy rozgłośnię radiową „Krzyż Południa”, zakłada redakcję czasopisma „Krzyż Luborzycki”, otwiera punkt wydawania lekarstw. Za jego kadencji powstaje „wikarówka”, przebudowie ulega plebania. Powstaje Liceum Gospodarcze. Jego posługę przerywa nagła śmierć (23 marca 1993 r.).

Powstaje Dom Rodziny Kolpinga

Stowarzyszenie Rodziny Bł. A. Kolpinga w Luborzycy powstało we wrześniu 1992 roku, a inicjatorami jego utworzenia byli ówczesny proboszcz ks. Kazimierz Jancarz oraz ks. Kazimierz Hoła.

Proboszczem zostaje ks. Stanisław Bogacz

Za jego kadencji renowacji poddano witraże (1994), obraz Wszystkich Świętych (1995) oraz wybrukowano otoczenie kościoła.

Proboszczem zostaje ks. Andrzej Kołodziej

Za jego kadencji odbywa się remont dachu. W 2002 roku zostaje pokryty blachą miedzianą.

Proboszczem zostaje ks. Władysław Ulmaniec

Za jego kadencji zostaje poddany renowacji ołtarz główny i prezbiterium; odsłonięta zostaje XVII w. polichromia.

Działalność rozpoczyna Grupa Modlitewna

Z inicjatywy ks. Roberta Anusiewicza działalność rozpoczyna Grupa Modlitewna. Rozwija kult o. Cherubina Kozika - kameduła pochodzącego z Luborzycy, który jest jednym z 122 Sług Bożych objętych procesem beatyfikacyjnym męczenników z okresu II wojny światowej.

Parafię obejmuje ks. Tadeusz Majcher

Za jego kadencji kontynuowana jest gruntowna renowacja kościoła parafialnego ze środków publicznych i parafialnych (izolacja fundamentów, renowacja ścian zewnętrznych kościoła). Remontowi poddane zostają drewniana kaplica św. Łucji i Otylii w Wilkowie oraz plebania. Rozbudowa obecnego cmentarza.

Światowe Dni Młodzieży

W dniach 26-31 lipca w Krakowie odbywają się 31. Światowe Dni Młodzieży (ŚDM). Parafia Luborzyca przyjmuje 1000 pielgrzymów z Włoch (z Ligurii - Genua, Sori oraz Apulii - Corato). Z gośćmi przybywa Nicolò Anselmi - biskup pomocniczy Genui. Parafianie przyjmują pielgrzymów do własnych domów.

Reaktywacja czasopisma „Krzyż Luborzycki”

Z inicjatywy nowego wikariusza ks. Mieszka Ćwiertni byli wolontariusze ŚDM podejmują się zadania reaktywacji czasopisma „Krzyż Luborzycki”. Pismo przez lata ukazuje się w formie miesięcznika, a grupa organizuje szereg oddolnych inicjatyw.

Epidemia COVID-19

W wyniku walki z epidemią wprowadzone zostają surowe restrykcje m.in. ograniczenie gromadzenia się w miejscach publicznych (m.in. w kościołach).

Jubileusz 800-lecia parafii

Jubileuszowa msza św. została odprawiona 19 czerwca. Obchodom towarzyszyła inicjatywa redakcji Krzyża Luborzyckiego oraz Stowarzyszenia Dom bł. A. Kolpinga - cykl wykładów poświęconych historii i zabytkom parafii.

Źródła:

• Badania historyczne przeprowadzone na potrzeby dokumentacji projektowej przez m.in. prof. Pawła Pencakowskiego (Akademia Sztuk Pięknych) i mgr Joannę Płuskę,

• Badania w zakresie historii sztuki prowadzone przez prof. Pawła Pencakowskiego,

• Badania w zakresie historii sztuki prowadzone przez Jerzego Żmudzińskiego,

• Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995,

• Bochnak A., Pagaczewski J., Zabytki przemysłu artystycznego w kościele parafialnym w Luborzycy, Kraków 1925,

• Długosz J., Liber Beneficiorum, ed. A. Przeździecki, II, Cracoviae 1864,

• Domański R., Krótki zarys dziejów kościoła i parafii luborzyckiej, Kraków 1994,

• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. I: województwo krakowskie, red. J. Szablowski, z. 8: powiat miechowski, opr. Z. Boczkowska, Warszawa 1953,

• ks. Wiśniewski J., Dekanat miechowski, Kielce 2000 [reprint z 1917 r.],

• Krzyż Luborzycki, Skarby luborzyckiej świątyni. Krucyfiks, Luborzyca 2022 [film],

• Krzyż Luborzycki, Skarby luborzyckiej świątyni. Sakralna sztuka użytkowa, Luborzyca 2022 [film],

• Sakralne Dziedzictwo Małopolski, PIDZ UPJPII, projekt SDM, https://sdm.upjp2.edu.pl, dostęp: 2023